Parkinson Hastalığı Evreleri

Parkinson hastalığı kronik ve yavaş ilerleyen bir hastalıktır. Semptomların ortaya çıkması, ilerleme hızı ve bu semptomların şiddeti kişiden kişiye değişmektedir. En önemli nokta, Parkinson hastalığının herkesi farklı şekilde etkilemesidir. Parkinson hastalığı evreleri hastalar için değişken olabilmektedir. Bu hastalıkta benzerlikler olsa da gerek hastalığın ilerlemesi gerek tedavi planı noktasında herkesin serüveni kendisine özeldir.

Parkinson hastalığının semptomları çok geniş bir yelpazeye sahiptir. Ayrıca, olması beklenen her semptomu yaşamanız pek mümkün değildir. Parkinson hastalığı ilerledikçe semptomlar zamanla değişecek ve yeni semptomlar ortaya çıkacaktır. Semptomların sorunlara neden olacak bir noktaya ilerlemesi uzun yıllar alabilmektedir.

Nihayetinde semptomlar günlük yaşamınızı etkilemeye başlayacaktır. Birçok semptomun fiziksel hareketler ile ilgisi vardır, mesela hastalar için yürümenin zorlaştığını görebilirsiniz. Ayrıca ruh hali değişiklikleri, uyku bozukluğu veya iletişimde zorluk gibi hareketsizlik belirtileri de yaşayabilirsiniz. Bu semptomlar kötüleştikçe, tüm günlük aktivitelerinizi yönetmek zorlaşabilmektedir.

Semptomların klinikte ayırt edici belli özellikleri ile sınıflamalarının yapılması tedavi planı açısından ve hastalığın ilerleyişinde ilerleyen dönemde hastaları neler bekliyor olabileceğini anlatmak ve anlamak açısından yardımcı olmaktadır.

Parkinson hastalığının evrelemesi 1967 yılında Margaret Hoehn ve Melvin Yahr tarafından geliştirilen ölçek ile yapılmaktadır.[1] Bu ölçek, hastalığı 5 evrede incelemektedir.Evrenin artması hastalığın ileri düzeyde olduğunu belirtmektedir.

Parkinson hastalığı esasında evreleme yapılmadan öncesinde dopamin üreten nöronların dejenerasyonu ile çoktan başlamıştır ancak bu dönemde klinik hiçbir semptom görülmediği için evreleme içerisine dahil edilemez. Bu dönem preklinik evre olarak isimlendirilir.

EVRE 1

Bu aşama, Parkinson hastalığının klinikte var olan en hafif şeklidir.

• Hastalığın bu aşamasında semptomlar olabilir, ancak bunlar günlük işlere ve genel yaşam tarzına müdahale edecek kadar şiddetli değildir.
• Bu aşamada semptomlar o kadar azdır ki genellikle gözden kaçırılır.
• Aileniz ve arkadaşlarınız, duruşunuz, yürüyüşünüz veya yüz ifadenizdeki değişiklikleri fark edebilmektedir.
• Evre 1 Parkinson hastalığına özgü görülen semptom, titreme ve hareketteki diğer güçlüklerin genellikle vücudun bir tarafına özgü olmasıdır.
• Reçeteli ilaçlar, bu aşamada semptomları en aza indirmek ve azaltmak için etkili bir şekilde çalışabilmektedir.

EVRE 2

Parkinson hastalığının orta dereceli bir formu olarak kabul edilir ve semptomlar, evre 1’de yaşananlardan çok daha belirgindir.

• Kas sertliği yapılan işlerin süresini uzatarak hastada belirgin bir yavaşlığa sebep olurken 2. Evre Parkinson hastasında dengeyi bozmaz.
• Yürüme güçlükleri gelişebilir , var olan yürüme güçlükleri daha kötüye ilerleyebilmektedir ve bu durum kişinin duruşunu değiştirmeye başlayabilmektedir.
• Parkinson hastaları vücudun her iki tarafında da semptomları hissederler (ancak bir taraf sadece minimum düzeyde etkilenebilir) ve bazen konuşma güçlüğü yaşarlar.

Evre 2 Parkinson hastalarının çoğu, bazı görevlerin tamamlanmasının daha uzun sürdüğünü görse de, hala yalnız yaşayabilmektedir. 1. Evreden 2. Evreye geçiş aylar hatta yıllar alabilmektedir.[2]

Parkinson hastalığında bireysel ilerlemeyi tahmin etmenin bir yolu yok.

EVRE 3

• Bu dönem Parkinson hastalığının orta aşaması ve hastalığın ilerlemesinde önemli bir dönüm noktasıdır.
• Semptomların çoğu 2. Evrede var olan tabloyla uyumludur. Ancak, artık hastaların denge kaybı ve reflekslerde azalma yaşama olasılığı daha yüksektir.
• Hastaların hareketleri genel olarak yavaşlar. Bu sebeple Parkinson hastalarında düşme riskinde artış yaşanması bu dönemde belirginleşir.

Parkinson hastalığı bu aşamada genelleme yapacak olursak günlük hayat aktivitelerini önemli ölçüde etkilemesini beklenmektedir. Fakat yine de hastalar temelde tek başlarına günlük işlerini tamamlayabilir. Mesleki terapi ile birlikte ilaç tedavisi semptomların azalmasına yardımcı olabilmektedir.

EVRE 4

• Bağımsızlık, evre 3 Parkinson hastalarını evre 4 olanlardan ayırır. 4. evrede yardımsız ayakta durmak mümkündür. Bununla birlikte, hareket, bir yürüteç veya başka tür bir yardımcı cihaz da gerekebilmektedir.
• Hareket ve reflekslerde ki önemli azalmalar nedeniyle birçok insan Parkinson hastalığının bu aşamasında yalnız yaşayamaz. 4. Evre veya sonrasında yalnız yaşamak birçok günlük işi imkansız hale getirebilir ve tehlikeli olabilmektedir.

EVRE 5

Parkinson hastalığının son evresi olarak kabul edilmektedir.

• Bacaklarda ileri düzeyde katılık ayaktayken donmaya neden olarak ayakta durmayı veya yürümeyi imkansız hale getirebilir. Bu aşamada insanlar tekerlekli sandalyeye ihtiyaç duyarlar ve genellikle düşmeden kendi başlarına ayakta duramazlar. Düşmeleri önlemek için sürekli bir bakım gereklidir.
• Parkinson hastalığının son evresinde motor semptomlar olduğu kadar motor olmayan semptomlar da hastalar için büyük bir problem olarak karşımıza çıkmaktadır.
• Anksiyete, düşüncenin yavaşlaması, yorgunluk, akatizi en sık görülen motor olmayan semptomlardır.[3]
• Parkinson hastalığının son evrelerinde hastaların %40’ında kliniğe demans tablosu eklenmektedir.[4]
• Parkinson hastalığının son evlerinde semptomların ilerlemesi çok hızlı olduğu için ilaçlar artık iyileşmeye yetemediği için kullanılan ilaçların yan etkileri genellikle faydalarından daha ağır basar.

Parkinson Hastalığında Kullanılan Alternatif Evrelemeler

Hoehn ve Yahr derecelendirme sistemiyle ilgili var olan bir kısıtlılık, yalnızca hareket semptomlarına odaklanmasıdır. Zihinsel bozukluk gibi Parkinson hastalığıyla ilişkili başka semptom türlerini evreleme içine katmamaktadır.

Bu nedenle, birçok doktor MDS-Birleşik Parkinson Hastalığı Derecelendirme Ölçeğini de kullanmaktadır.[5] Bu derecelendirme sistemi, hem motor hem de motor olmayan semptomlar hakkında 50 kapsamlı soru sorar. Günlük görevleri ve tedavinin etkinliğini bozabilecek bilişsel güçlükleri derecelendirmelerini sağlar.

Bu ölçek klinikte doktorların yalnızca motor semptomlar yerine kişinin tüm sağlık durumunu inceleyen daha eksiksiz bir resmi hesaba katmasına olanak tanır.

Kaynakça:

[1]: Hoehn MM; Yahr MD. Parkinsonizm: onset; progression and mortality. Neurology 1967; 17:427-42)

[2]: Stages of Parkinson’s by Parkinson.org

[3]: Langston JW, The Parkinson’s Complex: Parkinsonism is just the tip of the iceberg, Annals of Neurology. 2006 Apr;59(4):591-6

[4]: Aarslan D, Zaccai J, Brayne C , A Systematic Review of Prevalence Studies of Dementia in Parkinson’s disease, Mov Disord. 2005; 20(10):1255.

[5]: FahnS, MarsdenCD ,CalneD ,GoldsteinM , Recent developments in Parkinson’s disease NJ: Macmillan; 1987